Jeżyna bezkolcowa – sadzenie, uprawa i pielęgnacja

Chyba każdy z nas pamięta te chwile z dzieciństwa, kiedy w trakcie wakacyjnego obozu lub kolonii biegaliśmy po lesie, szukając jagód, dzikich malin i jeżyn. Zwłaszcza te ostatnie były najlepszym znaleziskiem ze względu na duże i słodkie owoce. Przed poszukiwaniami i pałaszowaniem ich prosto z krzaka nie powstrzymywały nas nawet te wredne kolce, strzegące krzaków z jeżynami. Ale nie wszyscy wiedzą, że nawet teraz, bez konieczności wyjazdu do lasu, możemy mieć możliwość cieszenia się owocami jeżyn. I to nie narażając na zadrapania. Wystarczy zasadzić w swoim ogrodzie jeżyny bezkolcowe. Jak je sadzić i uprawiać? Przybliżamy informacje na temat tej ciekawej rośliny, kojarzącej się z czasem wypraw do lasu w dzieciństwie.

Wykorzystanie jeżyn bezkolcowych

Jeżyna bezkolcowa jest wynikiem krzyżowania dziko występujących odmian jeżyn. Zachowane zostały wszystkie zalety oryginalnych roślin – łatwość w uprawie, niewielkie wymagania i owoce o charakterystycznym kształcie i smaku.

Jeżyny mają w sobie duże ilości dobrych dla naszego zdrowia składników (naturalne cukry, witaminy z grupy B, witaminy A i C, garbniki zwalczające bakterie i związki mineralne jak magnez, potas i wapń). Spożywanie owoców jeżyny jest niezwykle korzystne dla naszego organizmu: wspomagają działanie przewodu pokarmowego, wykazują właściwości uspokajające, sok z jeżyn stosowany w okładach pomaga leczyć niektóre choroby skórne.

Wywar z liści jeżyny pomaga w leczeniu chorób dróg oddechowych, przeziębienia i anginy. Działa również korzystnie na układ trawienny, a stosowany zewnętrznie oczyszcza i wzmacnia skórę.

Odmiany jeżyn bezkolcowych

Istnieją różne odmiany jeżyn bezkolcowych. Różnią się one stopniem odporności na zimowe temperatury, budową krzewu, obfitością plonów, miesiącem, w którym dojrzewają owoce oraz ich smakiem i wielkością.

• Thornfree – jedna z popularniejszych odmian jeżyn bezkolcowych, również jedna z największych (3-5 m), wyhodowana w Stanach Zjednoczonych. Rodzi duże, soczyste owoce, które pojawiają w dużych ilościach się w sierpniu i wrześniu. Jest bardzo odporna na mrozy. Lubi lekko kwaśne podłoże, o dużej zawartości próchnicy i lekko wilgotne. Dobrze czuje się w nasłonecznionym miejscu.
• Loch Ness – równie duża odmiana (3-5 m), zgodnie z nazwą pochodząca ze Szkocji. Ma bardzo długi okres rodzenia owoców, trwający od sierpnia, aż do pojawienia się przymrozków. Owoce mają lekko wydłużony kształt, są bardzo duże. Wysoka, ale nie całkowita odporność na mrozy, może wymagać osłaniania przy niższych temperaturach. Bardzo szybko się rozrasta. Podłoże dla niej musi być żyzne, umiarkowanie wilgotne.
• Black Satin – kolejna odmiana pochodząca z USA. Rodzi duże ilości, soczystych owoców, o lekko stożkowym kształcie. Pojawiają się w sierpniu. Nie osiąga dużych rozmiarów (do 3 m). Wykazuje dużą odporność na choroby i szkodniki. Nie jest bardzo mrozoodporna, w zimie wymaga więc osłony. Wymaga żyznej, lekko kwaśnej i umiarkowanie wilgotnej ziemi.
• Chester – również wyhodowana w USA, rozpoczyna rodzenie owoców w połowie sezonu wakacyjnego. Duże, słodkie owoce w sporej ilości. Krzew osiąga wysokość i szerokość ok. 1,5 m. Całkiem wysoka odporność na mrozy, ale dla bezpieczeństwa młodsze krzaczki należy osłonić przed zimą. Podatna na niektóre choroby np. antraknozę i szarą pleśń. Wymagania w kwestii podłoża i nasłonecznienia takie same jak u wyżej wymienionych odmian.
• Brzezina – polska odmiana jeżyny. Należy do najwcześniej dojrzewających. Wysokiej jakości, duże owoce, w sporych ilościach, pojawiają się już na początku lipca. Rozrasta się mocno i szybko. Bardzo odporna na zimową aurę i choroby. Z racji na silny rozrost wymaga wykorzystania podpór np. rusztowań czy pergoli. Radzi sobie w glebach o słabszej jakości, ale najlepiej się rozwija w żyznych, lekko wilgotnych i dobrze nasłonecznionych miejscach.
• Polarberry – niezwykle charakterystyczna z racji na wyróżniające się owoce w biało-kremowym kolorze. Są średniej wielkości, ale rodzą się w przyzwoitych ilościach, w lipcu i sierpniu. Osiąga nawet 4 metry wysokości. Ma całkiem dobrą odporność na choroby i ujemne temperatury. Nie przepada za ciężkimi, mokrymi glebami.

• Triple Crown – kolejna odmiana ze Stanów Zjednoczonych. Jej charakterystyczna cecha to bardzo wysoka plenność. Nawet w pierwszych latach po posadzeniu, rodzi spore ilości bardzo dużych, słodko-kwaśnych owoców. Pojawiają się w sierpniu. Szybko rośnie, osiąga ok. 1,5 m wysokości. Jest bardzo mrozoodporna. Wymagania gleby i słońca takie same jak u innych odmian.
• Navaho – krzyżówka powstała w USA. Bardzo duża plenność soczystych i słodkich owoców. Dojrzewają na przełomie lipca i sierpnia, aż do września. Cechuje ją wysoka odporność na choroby oraz bardzo dobra mrozoodporność. Z racji na bardzo silny rozrost, wymaga zastosowania podpór. Z racji lepiej rozwiniętego systemu korzeni, jest bardziej odporna na braki wody niż inne odmiany.
• Gaj – druga z polskich odmian jeżyny. Daje sporą ilość smacznych, lekko jajowatych owoców, dojrzewających od lipca do września. Szybko się rozrasta, pokrój częściowo wzniesiony, w związku z czym może wymagać podpierania przy pomocy rusztowań. Ma dobrą odporność na choroby grzybowe, ale jest podatna na wirusy.
• Orkan – również odmiana wyhodowana w Polsce. Oferuje obfity plon dużych, smacznych owoców. Dojrzewają w sierpniu i wrześniu. Podobnie jak inne polskie odmiany, szybko i mocno się rozrasta, wymaga więc podpór. Ma dobrą odporność na choroby i wysoką mrozoodporność. Najlepiej czuje się w żyznych, średnio wilgotnych glebach.
• Ruczaj – następna Polska odmiana. W przeciwieństwie do innych polskich odmian, jej wzrost jest dość powolny. Rodzi bardzo smaczne owoce sporych rozmiarów, dojrzewające od lipca do września. Wykazuje sporą odporność na choroby z wyjątkiem wywołanych nadmiarem wilgoci chorób grzybowych. Dla bezpieczeństwa młode rośliny należy okrywać na zimę, w późniejszych latach mrozoodporna.
• Cacanska Bestrna – pochodząca z Serbii odmiana, zaliczana do jednych z najlepiej owocujących. Duże lub nawet bardzo duże owoce pojawiają się na przełomie sierpnia i września. Jej silny rozrost powoduje konieczność stosowania podpór. Odmiana o bardzo wysokiej odporności. Jest odporna na mrozy, suszę oraz większość chorób i szkodników. Nie wymaga zabezpieczania na zimę. Podłoże, jak w innych przypadkach, powinno być żyzne, lekko kwaśne i umiarkowanie wilgotne.
• Thornless Evergreen – wyróżniająca się odmiana jeżyny bezkolcowej. Posiada bardzo charakterystyczne, atrakcyjne wizualnie, postrzępione liście, które nie opadają zimą. Silnie się rozrasta, trzeba więc wspomagać ją podporami. Nie jest również zbyt mrozoodporna, wymaga więc okrywania na zimę, po uprzednim zdjęciu z podpory. Bardzo dobra plenność. Owoce dojrzewają od połowy sierpnia do września. Jest odporna na choroby.

Jak uprawiać jeżyny bezkolcowe?

Uprawa jeżyn bezkolcowych nie jest bardzo wymagająca. Najistotniejsze jest zapewnienie jej odpowiedniego stanowiska. Przede wszystkim musi mieć zapewnioną dużą ilość promieni słonecznych. Wybrane stanowisko więc powinno być możliwie z południowej strony ogrodu, aby jak największa ilość słońca docierała do roślin. Ważna jest też osłona przed wiatrami, szczególnie w chłodniejszych okresach roku. Dobrym pomysłem więc jest posadzenie jeżyn przy ogrodzeniu lub ścianie budynku.

Podłoże dla jeżyny bezkolcowej musi spełniać odpowiednie warunki, abyśmy mieli pewność, że będzie się ona zdrowo rozwijać i dostarczać zadowalające ilości smacznych owoców. Ziemia, w której posadzimy jeżyny, musi beż żyzna, przepuszczalna, bogata w próchnicę, o lekko kwaśnym odczynie (6 – 6,5 pH). Jeśli podłoże w naszym ogrodzie nie spełnia wszystkich tych warunków, powinniśmy zadbać o to, dostarczając przed sadzeniem odpowiedniego nawozu.

Jak sadzić jeżynę bezkolcową, aby zapewnić jej zdrowy wzrost?  Istotne jest zachowanie odpowiednich odległości między sadzonkami. Jaka to powinna być odległość, zależy od pokroju wybranej przez nas odmiany. Te o większym rozroście, muszą być oddalone o 2 – 2,5 metra od siebie, w innym przypadku nie będą miały dość miejsca na swobodny rozwój i będą konkurować ze sobą o promienie słoneczne. Bardziej zwarte odmiany będą miały dość przestrzeni jeśli oddalimy je od siebie o 0,5 – 1 m. Przygotowując otwór na sadzonkę jeżyny, upewniamy się, aby miał około 0,5 metra szerokości i podobną głębokość. Dno otworu wykładamy kompostem, który mieszamy z ziemią. Po wsadzeniu sadzonki i zasypaniu dołu ziemią wskazane jest ułożenie kory lub agrowłókniny naokoło. Ściółkowanie pozwoli na utrzymanie wilgoci w ziemi i znacznie ograniczy pojawianie się chwastów.

Jeżyny bezkolcowe możemy sadzić w okresie wiosennym lub jesiennym. W obu przypadkach przyjmą się dobrze, choć okres jesienny jest szczególnie korzystny dla tego gatunku roślin.

Pielęgnacja jeżyn bezkolcowych

Dbanie o krzewy jeżyn nie jest zbyt skomplikowane. W pierwszym roku najważniejsze jest regularne i obfite nawadnianie. W późniejszych sezonach, kiedy system korzeniowy rozwinie się już dostatecznie, wystarczy podlewanie ich raz w tygodniu, Wyjątkiem będą przedłużające się okresy suszy, wtedy musimy zadbać, by ziemia nie wysychała.

Nawożenie jeżyn (po pierwszym, przeprowadzonym w trakcie sadzenia) powtarzamy dopiero po rozwinięciu się systemu korzeniowego. Od drugiego sezonu nawozimy dwa razy w roku: wiosną używamy nawozów wieloskładnikowych, bogatych w azot, jesienią dbamy o dostarczenie fosforu i potasu.

Przycinanie jeżyn jest niezwykle ważne dla ich rozwoju. Pomaga w dostarczaniu światła i powietrza do pędów i korzeni oraz zapewnia stały i obfity plon owoców. W pierwszym sezonie po zasadzeniu cięcie przeprowadzamy wczesną wiosną (najlepiej w marcu). Przycinamy wtedy krzewy dość nisko (kilkadziesiąt centymetrów nad ziemią), aby pobudzić je do intensywniejszego rozwoju korzeni. W kolejnym sezonie przycinamy pędy przy wierzchołkach, aby tworzyły więcej pędów bocznych, na których pojawią się owoce. Kolejne cięcia mają na celu usuwanie starszych pędów i wyeliminowanie zbytniego zagęszczenia, które może prowadzić do pojawienia się chorób.

Choroby jeżyn bezkolcowych

Jeżyny są podatne na choroby grzybowe, wywołane najczęściej nadmierną wilgocią i zbyt dużym zagęszczeniem. Mogą to być szara pleśń, rdza, zamieranie pędów lub antraknoza. Aby maksymalnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia tych chorób, musimy dbać o odpowiednie odległości pomiędzy roślinami, regulować zagęszczenie pędów, usuwać chwasty zapewniać i odpowiednią, nieprzesadzoną ilość wilgoci. W przypadku wystąpienia choroby grzybowej konieczne będzie użycie środków chemicznych w celu jej zwalczenia.